Τα ψάρια δεν κλείνουν τα μάτια / Erri De Luca

Τα ψάρια δεν κλείνουν τα μάτια (εκδόσεις Κέλευθος, 2016) του Erri De Luca, είναι ένα βιβλίο ενηλικίωσης γεμάτο νοσταλγία, για ένα δεκάχρονο αγόρι που βιάζεται να μεγαλώσει και να ανακαλύψει τον κόσμο. Στη μέση ηλικία πλέον, αναπολεί τις καλοκαιρινές μνήμες του, όταν βίωσε απώλειες, νίκες… την αγάπη. Πώς κοιτάζει τον παιδικό εαυτό του; Τι έχει να του πει;

Βρισκόμαστε στη μεταπολεμική Νάπολη. Ο αφηγητής, έχει γονείς, πηγαίνει σχολείο, συνυπάρχει με φίλους και αντίζηλους και θυμάται τις καλοκαιρινές διακοπές του σε ένα από τα νησιά κοντά στη Νάπολη ―πολύ πιθανό την Προτσίντα―, με τη συντροφιά της μαμάς του, αλλά και της μικρής αδερφής του. Ο πατέρας του από την άλλη, γιος μιας βορειοαμερικανής που αποφάσισε να μείνει για πάντα στη Νάπολη, ήθελε να επιστρέψει στην πατρική του γη. Η μητέρα του ήρωά μας, όμως, δεν βλέπει τον λόγο που θα πρέπει να αφήσει την πόλη της, τους φίλους και την οικογένειά της για μια νέα χώρα. Πήγαινε εσύ, του είπε. Εγώ θα μείνω με τα παιδιά.

Στα δέκα μου χρόνια έβλεπα καθαρά τα τετραγωνισμένα σκαλοπάτια, τόσο που μπορούσα να τ’ ανεβαίνω με τα μάτια. Σήμερα αρκούμαι στο ότι τα είδα και στο ότι πιστεύω πως υπάρχουν ακόμα.

Είναι καταπληκτική η αίσθηση να διαβάζεις τον Erri De Luca. Κάθε σελίδα του βιβλίου είναι γεμάτη από φράσεις και σκηνές που βγάζουν ό,τι πιο νοσταλγικό και αυθόρμητο έχουμε να θυμηθούμε κι εμείς οι ίδιοι από την παιδική μας ηλικία, όπως οι έντονα διαφορετικές απόψεις κοριτσιών και αγοριών για να εντυπωσιάσουν οι μεν τους δε, και να δηλώσουν με πάθος την παρουσία τους.

Δεν θυμάμαι να είμαι σημαντικός για κανέναν, ήθελα να σκέφτομαι τα σκουλήκια που ξετρύπωνα στην αμμουδιά, να διαβάζω βιβλία, να μένω τη μέρα σιωπηλός.

Στον ήρωά μας, αρέσει πολύ το ψάρεμα και με τα παιδιά της ηλικίας του, δεν φαίνεται να τους δένουν και πολλά· νιώθει διαφορετικός, ξεχωριστός. Έρχεται όμως και η στιγμή του πρώτου έρωτα, και η κοπέλα που θα γνωρίσει είναι τόσο ιδιαίτερη που τον στιγματίζει αμέσως… Η αγαπημένη περιγραφή ανήκει στην κοπέλα του Βορρά· σχεδόν 50 χρόνια μετά, θυμάται λεπτό προς λεπτό την εντύπωση που του έκανε, χωρίς όμως να μπορεί να θυμηθεί με τίποτα το όνομά της. Είναι σίγουρος όμως πώς αν βρεθεί μπροστά του αυτήν τη στιγμή, θα την αναγνωρίσει. Πόσο τον επηρέασε σε αυτό που είναι σήμερα;

 

Της οφείλω την απελευθέρωση του ρήματος «αγαπώ», το οποίο στο δικό μου λεξιλόγιο ήταν φυλακισμένο.

Και όχι μόνο, γιατί εκτός από την αγάπη, θα τον υπερασπιστεί και θα του δείξει την έννοια της δικαιοσύνης, με τρόπο αξέχαστο. Αυτή η ανάμνηση του καλοκαιριού είναι γραμμένη με τόσο ενδιαφέρων ρομαντικό τρόπο, επιτρέποντας στον αφηγητή μας να μιλήσει για τα πιο αγνά του συναισθήματα.

Ο Erri De Luca επιστρέφει στην ανάμνηση της κοπέλας του Βορρά και κλείνει αυτόν τον κύκλο, σαν ένα παράθυρο που κλείνει, ολοκληρώνει μαζί της και το βιβλίο· την αποχαιρετά, γνωρίζοντας καλά το μέλλον που ήρθε τότε, αλλά και αυτό που είναι στα σκαριά, γεμάτο από σιωπές, στεναχώριες, αγάπη… την ίδια τη ζωή.

Σαν λείπει η αγάπη, η θέληση δεν φτάνει.
Σήμερα ξέρω ότι χωρίς την παρότρυνση της αγάπης δεν υπάρχει θέληση για δικαιοσύνη.

Ο Erri De Luca, ένας από τους πιο σπουδαίους σύγχρονους συγγραφείς της Ιταλικής γλώσσας, δημιούργησε ένα μικρό μυθιστόρημα για την πιο αυθεντική μνήμη. Δεν σατιρίζει τη φωνή, τα συναισθήματα ή τις αναμνήσεις του μικρού του ήρωα, αντιθέτως τις μετατρέπει σε ένα τρόπον τινά, αποσπασματικό-αφαιρετικό κείμενο που σε προσκαλεί να το διαβάσεις ξανά και ξανά. Αναζητήστε το! ♦

Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέλευθος σε μετάφραση της Άννας Παπασταύρου. | Σελίδες: 162, Τιμή: 8,50€